| 1 |
جایگاه درس در برنامه درسی دوره |
جایگاه درس زمین‌شناسی نفت در برنامه درسی دوره کارشناسی رشته مهندسی نفت به عنوان یک درس تخصصی در نظر گرفته می‌شود. این درس معمولاً در سال‌های پایانی دوره کارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویان را با اصول و مفاهیم زمین‌شناسی مرتبط با اکتشاف، تشکیل، مهاجرت و تجمع نفت و گاز آشنا می‌کند. همچنین، این درس پیش‌نیازی برای دروس پیشرفته‌تر در حوزه مهندسی نفت در مقاطع بالاتر محسوب می‌شود |
| 2 |
هدف کلی |
هدف کلی درس زمین‌شناسی نفت آشنا ساختن دانشجویان با اصول و مفاهیم اساسی مرتبط با تشکیل، مهاجرت، تجمع و اکتشاف منابع هیدروکربوری است. دانشجویان در این درس یاد می‌گیرند که چگونه عوامل زمین‌شناسی مانند سنگ منشأ، سنگ مخزن، پوش‌سنگ و تrapهای نفتی در تشکیل سیستم‌های نفتی نقش دارند. همچنین، این درس مهارت‌های لازم برای تحلیل داده‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی را در زمینه اکتشاف منابع هیدروکربوری تقویت می‌کند. |
| 3 |
شایستگی های پایه |
شایستگی‌های پایه برای درس زمین‌شناسی نفت شامل مجموعه‌ای از دانش‌ها و مهارت‌های اولیه‌ای است که دانشجویان باید پیش از ورود به این درس کسب کرده باشند. این شایستگی‌ها عبارت‌اند از:
دانش زمین‌شناسی عمومی: آشنایی با اصول سنگ‌شناسی، رسوب‌شناسی و چینه‌شناسی.
ژئوفیزیک مقدماتی: درک اولیه از روش‌های ژئوفیزیکی مورد استفاده در اکتشاف نفت.
ژئوشیمی پایه: شناخت ترکیب و تغییرات مواد آلی در سنگ‌های منشأ.
نقشه‌خوانی زمین‌شناسی: توانایی تفسیر نقشه‌ها و مقاطع زمین‌شناسی.
مهارت‌های تحلیلی و استدلالی: توانایی تحلیل داده‌های زمین‌شناسی و شناسایی الگوهای مرتبط با سیستم‌های نفتی.
آشنایی با مفاهیم فیزیک و شیمی: درک اصول فیزیکی و شیمیایی مرتبط با حرکت و تجمع هیدروکربن‌ها. |
| 4 |
اهداف یادگیری |
اهداف یادگیری درس زمین‌شناسی نفت شامل موارد زیر است:
درک اصول سیستم‌های نفتی: شناسایی و تحلیل اجزای اصلی سیستم‌های نفتی شامل سنگ منشأ، سنگ مخزن، پوش‌سنگ و تله‌های نفتی.
بررسی فرآیندهای تشکیل و مهاجرت هیدروکربن‌ها: درک نحوه تشکیل، مهاجرت اولیه و ثانویه و تجمع نفت و گاز.
تحلیل محیط‌های رسوبی و تأثیر آن‌ها بر مخازن نفتی: آشنایی با انواع محیط‌های رسوبی و نقش آن‌ها در کیفیت و ظرفیت مخازن هیدروکربوری.
کاربرد روش‌های اکتشافی: یادگیری روش‌های زمین‌شناسی، ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی مورد استفاده در اکتشاف منابع نفت و گاز.
تفسیر داده‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی: توانایی تجزیه و تحلیل داده‌های مقاطع لرزه‌ای، مغزه‌ها و نمونه‌های سنگی برای شناسایی مخازن.
آشنایی با چالش‌های اکتشاف و بهره‌برداری: بررسی مشکلات و محدودیت‌های مربوط به اکتشاف و تولید منابع نفت و گاز. |
| 5 |
روش تدریس |
روش‌های تدریس درس زمین‌شناسی نفت باید ترکیبی از روش‌های نظری و عملی باشد تا دانشجویان بتوانند مفاهیم را به‌صورت کاربردی درک کنند. روش‌های پیشنهادی عبارت‌اند از:
تدریس نظری (سخنرانی و ارائه): ارائه مباحث کلیدی با استفاده از اسلایدهای آموزشی، فیلم‌های مستند و نمونه‌های واقعی.
مطالعات موردی: بررسی نمونه‌های واقعی از میادین نفتی و تحلیل سیستم‌های نفتی مختلف.
کارگاه‌های عملی (در صورت امکان): آموزش تفسیر داده‌های زمین‌شناسی، مغزه‌های حفاری و نمودارهای پتروفیزیکی.
نقشه‌خوانی و تحلیل مقاطع زمین‌شناسی: استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی و مقاطع لرزه‌ای برای شناسایی ساختارهای نفتی.
کارهای میدانی (در صورت امکان): بازدید از مناطق نفت‌خیز و بررسی عینی واحدهای سنگی و ساختارهای مرتبط با نفت.
سمینارهای گروهی و تحقیقاتی: ارائه سمینار در زمینه اکتشاف و تحلیل مخازن نفتی.
بحث و مشارکت فعال: ایجاد فرصت برای تعامل و بحث میان دانشجویان درباره چالش‌های اکتشاف و بهره‌برداری. |
| 6 |
وظایف دانشجو |
وظایف کلی دانشجو در درس زمین‌شناسی نفت شامل موارد زیر است:
حضور منظم و فعال در کلاس: شرکت در جلسات درس و مشارکت در بحث‌های علمی.
مطالعه منابع درسی: مرور منابع پیشنهادی توسط استاد و انجام مطالعه تکمیلی.
انجام تکالیف و پروژه‌ها: انجام تمرین‌ها، تحلیل داده‌های زمین‌شناسی، و ارائه گزارش‌های علمی.
شرکت در کارگاه‌ها و بازدیدهای میدانی (در صورت امکان): یادگیری عملی از طریق مشارکت در کارگاه‌ها و سفرهای علمی.
تفسیر داده‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی: تحلیل نقشه‌های زمین‌شناسی، مقاطع لرزه‌ای، و داده‌های مغزه‌گیری.
ارائه سمینار یا تحقیق: تهیه و ارائه یک موضوع تحقیقاتی مرتبط با زمین‌شناسی نفت.
آزمون‌ها و ارزیابی‌ها: شرکت در امتحانات و ارزیابی‌های دوره‌ای برای سنجش میزان یادگیری.
بحث و مشارکت فعال: مشارکت در بحث‌های گروهی برای درک بهتر چالش‌های صنعت نفت. |
| 7 |
منبع |
Selley, R.C. (1998). Elements of Petroleum Geology. 2nd ed. San Diego: Academic Press.
Selley, R.C. & Sonnenberg, S.A. (2015). Elements of Petroleum Geology. 3rd ed. London: Academic Press.
Tissot, B.P. & Welte, D.H. (1984). Petroleum Formation and Occurrence. 2nd ed. Berlin: Springer-Verlag.
Hunt, J.M. (1996). Petroleum Geochemistry and Geology. 2nd ed. New York: W.H. Freeman and Company.
Hyne, N.J. (2019). Nontechnical Guide to Petroleum Geology, Exploration, Drilling & Production. 4th ed. Tulsa: PennWell Corporation.
North, F.K. (1985). Petroleum Geology. 1st ed. Boston: Allen & Unwin.
Allen, P.A. & Allen, J.R. (2013). Basin Analysis: Principles and Application to Petroleum Play Assessment. 3rd ed. Chichester: Wiley-Blackwell. |
| 8 |
مواد و امکانات آموزشی |
1. منابع آموزشی
کتاب‌های درسی: منابعی مانند عناصر زمین‌شناسی نفت (سلی)، زمین‌شناسی نفت (افشار حرب) و سایر کتب مرجع.
مقالات علمی: استفاده از مقالات به‌روز از ژورنال‌های معتبر مانند AAPG Bulletin، Marine and Petroleum Geology و Journal of Petroleum Geology.
اسلایدهای آموزشی: تهیه و ارائه پاورپوینت‌های آموزشی برای توضیح مفاهیم کلیدی.
فیلم‌های آموزشی: مستندها و ویدئوهای مرتبط با زمین‌شناسی نفت و اکتشافات نفتی.
2. امکانات عملی
نقشه‌ها و مقاطع زمین‌شناسی: استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی، مقاطع لرزه‌ای و چینه‌شناسی.
مغزه‌های حفاری و نمونه‌های سنگی: نمونه‌های واقعی از سنگ‌های مخزن، منشأ و پوش‌سنگ برای بررسی عملی.
لوازم آزمایشگاهی: تجهیزات بررسی خواص سنگ و سیال، مانند تخلخل‌سنج و نفوذپذیری‌سنج.
بازدیدهای میدانی (در صورت امکان): سفرهای علمی به مناطق نفت‌خیز برای مشاهده ساختارهای زمین‌شناسی مرتبط. |
| 9 |
نحوه ارزشیابی |
ارزشیابی در درس زمین‌شناسی نفت باید به‌گونه‌ای طراحی شود که دانشجویان را قادر سازد تا مفاهیم نظری و عملی این رشته را به‌طور مؤثر درک کرده و مهارت‌های لازم را به دست آورند. روش‌های پیشنهادی برای ارزشیابی عبارت‌اند از:
1. آزمون‌های کتبی (نظری):
آزمون‌های میان‌ترم و پایان‌ترم: ارزیابی از طریق سوالات تستی، تشریحی و ترکیبی برای سنجش دانش نظری دانشجویان در مورد مفاهیم زمین‌شناسی نفت، سیستم‌های نفتی، فرآیندهای تشکیل و مهاجرت هیدروکربن‌ها.
آزمون‌های کوتاه‌مدت: استفاده از آزمون‌های کوچک و سریع به‌طور منظم برای بررسی پیشرفت و درک مفاهیم در طول دوره.
2. سمینار:
ارائه سمینار: ارائه سمینار در زمینه یکی از موضوعات مورد بحث در کلاس (مانند اکتشاف نفت، ژئوشیمی، یا تحلیل داده‌های لرزه‌ای).
. مشارکت فعال در کلاس و بحث‌های گروهی:
مشارکت در بحث‌های گروهی: ارزیابی از طریق حضور فعال در بحث‌های کلاسی، تحلیل چالش‌های اکتشاف نفت و گاز و ارائه دیدگاه‌ها.
3.پاسخ به سوالات کلاسی: مشارکت در پاسخ‌گویی به سوالات پرسیده شده در کلاس، نظرات و تحلیل‌های فردی دانشجو.
4. ارزیابی‌های نهایی:
امتحان نهایی: ارزیابی جامع از تمام مطالب آموخته‌شده در دوره به‌صورت کتبی یا شفاهی.
این روش‌های ارزشیابی به‌منظور تضمین درک عمیق‌تر و ارزیابی کامل‌تر از یادگیری دانشجویان در حوزه زمین‌شناسی نفت طراحی شده‌اند. |
| 10 |
فایل |
Pdf File |