عباسعلی داداشی رودباری

سرفصل مطالب


#	سرفصل مطالب	طرح درس (براساس سرفصل)
1	جلسه 1: مقدمه‌ای بر تغییرات محیطی: بحث با معرفی کلیات درس و تعریف مفهوم “تغییرات محیطی” آغاز می‌شود. تمرکز اصلی بر درک ماهیت، مقیاس و اهمیت مطالعه این تغییرات است و یک نقشه راه برای مباحثی که در طول ترم پوشش داده خواهند شد، ترسیم می‌گردد تا دانشجویان با چارچوب کلی درس آشنا شوند.
2	جلسه 2: مؤلفه‌های اصلی سیستم زمین: زمین به عنوان یک سیستم یکپارچه متشکل از زیرسیستم‌های اتمسفر، هیدروسفر، کرایوسفر، لیتوسفر و بیوسفر معرفی می‌گردد. تاکید بر اندرکنش و تبادل ماده و انرژی میان این مؤلفه‌ها از طریق چرخه‌های بیوژئوشیمیایی است که فهم آن برای درک چگونگی انتشار تغییرات در کل سیاره ضروری است.
3	جلسه 3: قوانین حاکم بر سیستم‌های محیطی: خودتنظیمی، آنتروپی، پسخوراند و ترمودینامیک: اصول بنیادین حاکم بر رفتار سیستم‌های محیطی در این بخش پوشش داده می‌شود. مفاهیمی چون خودتنظیمی از طریق پسخوراندهای مثبت (تشدیدکننده) و منفی (تعدیل‌کننده) و قانون دوم ترمودینامیک به عنوان محرک‌های اصلی تحول و پایداری یا ناپایداری سیستم‌های طبیعی، مورد بحث و تحلیل قرار می‌گیرند.
4	جلسه 4: آستانه‌ها و حوضه‌های تعادل در سیستم‌های محیطی: تمرکز این بخش بر مفاهیم کلیدی “آستانه” و “ترازمندی” در سیستم‌های طبیعی است. توضیح داده می‌شود که چگونه عبور از یک آستانه بحرانی می‌تواند یک سیستم را به طور ناگهانی و اغلب غیرقابل بازگشت، از یک حالت پایدار به حالتی دیگر منتقل کند و منجر به دگرگونی‌های بزرگ محیطی شود.
5	جلسه 5: مقیاس مطالعاتی در تغییرات محیطی: : اهمیت بنیادین “مقیاس” زمانی و مکانی در مطالعه تغییرات محیطی بررسی می‌شود. دانشجویان می‌آموزند که چگونه انتخاب مقیاس بر تحلیل، تفسیر و مدل‌سازی فرآیندهای محیطی تأثیر می‌گذارد و پدیده‌ها در مقیاس‌های مختلف، رفتارها و علل متفاوتی از خود نشان می‌دهند.
6	جلسه 6: علل کیهانی و خورشیدی تغییرات محیطی: واداشت خارجی تغییر اقلیم زمین در این مبحث مورد واکاوی قرار می‌گیرند. تمرکز بر “چرخه‌های میلانکوویچ” (تغییرات مداری زمین) به عنوان عامل اصلی کنترل دوره‌های یخچالی و بین‌یخچالی، و همچنین تأثیر نوسانات فعالیت خورشیدی بر اقلیم در مقیاس‌های زمانی کوتاه‌تر است.
7	جلسه 7: علل اتمسفری و زمینی تغییرات محیطی: علل درونی سیستم زمین برای تغییرات محیطی، شامل دینامیک جو و فرآیندهای تکتونیکی، در این بخش تحلیل می‌شود. تأثیر ترکیب گازهای اتمسفر، فعالیت‌های آتشفشانی، و فرآیندهای کوه‌زایی بر الگوهای اقلیمی و محیطی در مقیاس‌های منطقه‌ای و جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
8	جلسه 8: تئوری‌ها و فرضیات کلیدی در باب تغییرات محیطی: سیر تحول اندیشه‌های علمی برای توضیح تغییرات محیطی مرور خواهد شد. از دیدگاه‌های کلاسیک مانند کاتاستروفیسم و یونیفورمیتاریانیسم تا نظریه‌های مدرن مانند آشوب و پیچیدگی، چارچوب‌های نظری مختلف برای درک ماهیت، سرعت و علل این تغییرات بررسی می‌شوند.
9	جلسه 9: روش‌های ردیابی تغییرات محیطی (پروکسی‌ها): این بخش به معرفی و بررسی شواهد غیرمستقیم یا “پروکسی‌ها” برای بازسازی محیط‌های گذشته اختصاص دارد. روش‌هایی مانند تحلیل مغزه‌های یخی، رسوبات دریاچه‌ای و اقیانوسی و حلقه‌های درختی به عنوان آرشیوهای طبیعی تغییرات محیطی گذشته شرح داده می‌شوند.
10	جلسه 10: دوران‌های یخچالی و بین‌یخچالی (کواترنری): با تمرکز بر دوره کواترنری، دینامیک اقلیمی گذشته نزدیک زمین مورد کاوش قرار می‌گیرد. نوسانات بزرگ‌مقیاس بین دوران‌های سرد یخچالی و گرم بین‌یخچالی و پیامدهای آن مانند تغییرات سطح آب دریاها، گسترش صفحات یخی و مهاجرت گونه‌ها، به تفصیل تحلیل می‌شود.
11	جلسه 11: انسان و تغییرات محیطی جدید (آنتروپوسن): نقش محوری انسان در این مبحث بررسی می‌شود. مفهوم “آنتروپوسن” به عنوان عصری که در آن فعالیت‌های بشر عامل غالب تغییرات سیستم زمین است، معرفی شده و تأثیرات بی‌سابقه انسان از انقلاب صنعتی به بعد مورد بحث قرار می‌گیرد.
12	جلسه 12: ابعاد تغییرات محیطی معاصر: گازهای گلخانه‌ای، بیابان‌زایی و تخریب لایه ازن: سه بحران محیطی مهم معاصر در این جلسه تحلیل می‌گردد: گرمایش جهانی ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای، فرآیند “بیابان‌زایی” حاصل از برهمکنش اقلیم و فعالیت‌های انسانی و “تخریب لایه ازن” به عنوان یک مطالعه موردی موفق در بحران و مدیریت محیطی جهانی.
13	جلسه 13: کاربرد سنجش از دور در مطالعه تغییرات محیطی: نقش حیاتی فناوری “سنجش از دور” در پایش تغییرات محیطی در این بخش تبیین می‌شود. توضیح داده می‌شود که چگونه محصولات ماهواره‌ای برای نظارت و کمی‌سازی پدیده‌هایی مانند جنگل‌زدایی، عقب‌نشینی یخچال‌ها، تغییرات کاربری اراضی و آلودگی هوا در مقیاس‌های گوناگون به کار می‌روند.
14	جلسه 14: تکنیک‌های ارزیابی تغییرات محیطی: تمرکز این بخش بر روش‌های عملی “ارزیابی” تأثیرات تغییرات محیطی است. تکنیک‌هایی مانند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA)، مدل‌سازی سناریوهای آینده و تحلیل آسیب‌پذیری به عنوان ابزارهایی برای پیش‌بینی و تحلیل پیامدهای تغییرات بر سیستم‌های انسانی و طبیعی معرفی می‌شوند.
15	جلسه 15: آثار و پیامدهای تغییرات محیطی: این مبحث به جمع‌بندی و بررسی جامع “آثار” گسترده تغییرات محیطی بر جامعه و طبیعت اختصاص دارد. پیامدهایی چون تأثیر بر منابع آب، امنیت غذایی، سلامت انسان، تنوع زیستی و افزایش فراوانی و شدت رخدادهای فرین، با تأکید بر ماهیت پیچیده و به‌هم‌پیوسته آن‌ها تحلیل می‌شود.
16	جلسه 16: مرور، جمع‌بندی نهایی و رفع اشکال: جلسه پایانی به مرور و یکپارچه‌سازی تمام مباحث ترم اختصاص دارد. ارتباط منطقی بین سرفصل‌ها برای ایجاد یک تصویر کلان و منسجم بازگو شده و بخش عمده زمان به پرسش و پاسخ، حل تمرین و رفع اشکالات دانشجویان جهت آمادگی برای آزمون پایان ترم اختصاص می‌یابد.